Państwowe emerytury w Europie zawodzą

Przeczytaj także: Waloryzacja emerytury 2024. Od 1 marca podwyżki o 12,2 proc.

Wiara w pewność i bezpieczeństwo państwowej emerytury rzadko bywa narażona na szwank. Ale nie brakuje przykładów, że można się na niej zawieść. Szczególnie dużo pojawiło się ich w czasie ostatniego globalnego kryzysu finansowego, a na hojność państwa nie mają co liczyć obywatele większości krajów, których rządy zmuszone są do szukania drastycznych oszczędności w celu zrównoważenia budżetów państwa i redukcji zadłużenia. Ale i we wcześniejszej historii można znaleźć przypadki cięć wysokości świadczeń socjalnych, w tym rent i emerytur. Ostatnio w większości państw dominuje także dążenie do wydłużenia wieku przechodzenia na emeryturę, co ma odciążyć budżety od rosnących obciążeń i zapobiec niewydolności systemów emerytalnych, grożącej w związku ze zjawiskami demograficznymi. To też swego rodzaju forma ograniczania emerytalnych świadczeń, a z pewnością istotna zmiana warunków umowy społecznej.

Na początku marca socjalistyczny rząd Portugalii zdecydował o obniżeniu emerytur, których wysokość przekracza 1500 euro miesięcznie. Już wcześniej dokonano redukcji wynagrodzeń pracowników sektora publicznego. Pod koniec marca o 10 proc. obniżył płace w budżetówce rząd Czech. Zaplanował też ograniczenia zasiłków socjalnych, w tym becikowego. Czeski system emerytalny był bardzo bliski bankructwa w wyniku wzrostu bezrobocia i zmniejszenia wskutek tego dopływu składek. Grecja zdecydowała się na bardzo daleko idącą reformę systemu emerytalnego. Zakłada ona zarówno obniżenie wysokości świadczeń, jak i wydłużenie efektywnego wieku emerytalnego z 61 do 65 lat, zrównanie wieku dla kobiet i mężczyzn, wydłużenie okresu składkowego i zniesienie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Irlandzki rząd w ramach zobowiązań związanych z programem pomocy z Unii Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego musiał zgodzić się na wykorzystanie 17,5 mld euro z Narodowego Funduszu Rezerwy Emerytalnej między innymi na dokapitalizowanie banków, kosztem zmniejszenia bezpieczeństwa systemu emerytalnego.

Wiosną 2009 roku na skraju bankructwa znalazła się Łotwa, kilka lat wcześniej nazywana nadbałtyckim tygrysem Europy, ze wzrostem gospodarczym sięgającym 10 proc. rocznie. Pojawiło się wówczas realne zagrożenie niewypłacalności państwa. Bez pomocy zewnętrznej groziło wstrzymanie wypłat pensji pracownikom sfery budżetowej. Parlament przyjął program oszczędności zakładający 20-proc. obniżkę płac i 10-proc. redukcję emerytur.

Oszczędności szukają także najbogatsze państwa europejskie. Niemiecki plan, zakładający redukcję wydatków o 50 mld euro do 2016 roku, przewiduje obcięcie dotacji na wychowanie dzieci i dopłaty socjalne dla osób pozostających bez pracy. Włoski plan oszczędnościowy opiewa na 25 mld euro w ciągu trzech lat, Hiszpania w tym samym czasie ma obciąć wydatki o 55 mld euro. Francja planuje przedłużenie wieku emerytalnego z 60 do 61 lat, w Wielkiej Brytanii docelowo wynosić ma on 68 lat.