Ile pieniędzy mają polskie gospodarstwa domowe?

Przeczytaj także: Finanse gospodarstw domowych w IV kw. 2015

Raport rozszerzają również dwie dodatkowe analizy poświęcone majątkowi najbogatszych gospodarstw domowych w Polsce oraz obciążeniu Polaków z tytułu kredytów złotowych i walutowych.

Jak czytamy w opracowaniu, w ubiegłym roku przeciętny majątek netto gospodarstwa domowego w 2014 r. sięgał 257,0 tys. zł. Składały się na niego w głównej mierze:

• aktywa rzeczowe, przede wszystkim wartość głównego miejsca zamieszkania (przeciętnie 282,6 tys. zł) oraz
• majątek związany z prowadzeniem działalności gospodarczej (219,7 tys. zł).

Ponad 3/4 gospodarstw domowych była właścicielem głównego miejsca zamieszkania (76,4 proc.) oraz samochodów (63,0 proc.), rzadziej innych nieruchomości (19,1 proc.) czy też majątku firmowego.

Dla majątku Polaków znacznie mniejsze znaczenie miały aktywa finansowe miały dużo mniejsze znaczenie dla wartości netto majątku gospodarstwa domowego (przeciętnie 8,6 tys. zł). Ci, którzy gromadzili środki, najczęściej wybierali depozyty bankowe (81,9 proc.), przy czym trzeba tu podkreślić, że ich stan był dość skromny (przeciętnie 5,0 tys. zł).

Majątek netto jest nierównomiernie rozłożony w populacji gospodarstw domowych, a jego silną koncentrację obserwujemy w zbiorowości gospodarstw najbardziej majętnych. 10 proc. najbardziej zasobnych gospodarstw domowych posiada 37 proc. całkowitego majątku netto, podczas gdy majątek (netto) 20 proc. najmniej zasobnych gospodarstw stanowi jedynie niewielką część (1,0 proc.) całego majątku gospodarstw domowych. Zróżnicowanie majątku jest w Polsce większe niż w przypadku dochodów, o czym świadczy wyższa wartość współczynnika Giniego dla majątku netto (58 proc.) niż dla dochodu (38 proc.).

Pasywa gospodarstw domowych, na które składają się różne formy zadłużenia, obejmują 37 proc. gospodarstw domowych i stanowią w przypadku przeciętnego gospodarstwa domowego niewielkie obciążenie jego majątku (10,0 tys. zł). Poziom zadłużenia według poszczególnych rodzajów zobowiązań jest silnie zróżnicowany. Główny składnik długu to zobowiązania z tytułu zabezpieczonych kredytów mieszkaniowych (hipotecznych). Dotyczą one jedynie 12,1 proc. gospodarstw domowych, ale stanowią dla nich dość wysokie obciążenie (przeciętnie 104,0 tys. zł). Inne kredyty, głównie konsumpcyjne, występują dużo częściej (23,5 proc. gospodarstw domowych), a ich wartość jest znacznie mniejsza (przeciętnie 5 tys. zł).

Gospodarstwa domowe w Polsce należą do umiarkowanie majętnych na tle krajów strefy euro. Dysponują przeciętnie majątkiem netto (61,7 tys. euro) stanowiącym ok. 56 proc. mediany majątku netto przeciętnego gospodarstwa domowego w strefie euro (109,2 tys. euro). Najwyższym zasobem majątku netto w strefie euro, przypadającym na gospodarstwo domowe, wyróżniają się Luksemburg (397,8 tys. euro) oraz Cypr (266,9 tys. euro), najniższym – Słowacja (61,2 tys. euro) i Niemcy (51,4 tys. euro). Polskie gospodarstwa domowe znacznie częściej są właścicielami głównego miejsca zamieszkania (76,4 proc.) w porównaniu z przeciętną dla strefy euro (60,1 proc.). Dlatego dysponują majątkiem większym lub porównywalnym z krajami znacznie zamożniejszymi według miary PKB, gdzie posiadanie głównego miejsca zamieszkania jest mniej rozpowszechnione (np. Austria – 47,7 proc., Niemcy – 44,2 proc.).

Aktywa finansowe mają w przypadku polskich gospodarstw domowych (mediana 2,1 tys. euro) mniejsze znaczenie jako składnik ich całkowitego majątku niż ma to miejsce w strefie euro (mediana 11,4 tys. euro), stanowiąc ok. 5 proc. łącznej wartości aktywów, wobec ok. 15% dla strefy euro. Gospodarstwa domowe w Polsce wyróżnia relatywnie wysoki odsetek respondentów deklarujących posiadanie majątku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (18,8 proc. wobec 11,1 proc. w strefie euro) oraz poziom tego majątku (52,8 tys. euro wobec 30,0 tys. euro w strefie euro).

Gospodarstwa domowe w Polsce są znacznie mniej zadłużone niż to ma miejsce w strefie euro. W Polsce przeciętne gospodarstwo domowe jest zadłużone w wysokości 2,4 tys. euro (nieco ponad 6 proc. w relacji do majątku brutto), podczas gdy w strefie euro przeciętne zadłużenie wynosi 21,5 tys. euro, co stanowi ok. 22 proc. aktywów łącznie.

Polska jest krajem o mniejszych rozpiętościach majątkowych na tle krajów strefy euro, o czym świadczy wyraźnie niższy współczynnik Giniego dla majątku netto (58 proc. wobec 68 proc. przeciętnie w strefie euro). Podobne do Polski rozpiętości majątkowe obserwuje się w takich krajach, jak Grecja (56 proc.), Słowenia (53 proc.) czy też Słowacja (45 proc.), zaś najsilniejsze nierówności występują w Niemczech i Austrii (76 proc.), a także na Cyprze (70 proc.).

Informacje o badaniu
Raport prezentuje wyniki pilotażowego badania przeprowadzonego przez Narodowy Bank Polski we współpracy z Głównym Urzędem Statystycznym w 2014 r. na próbie 7000 gospodarstw domowych z całego kraju. Publikacja została przygotowana w Departamencie Stabilności Finansowej we współpracy z Instytutem Ekonomicznym.