Polskie a unijne prawo bankowe

Przeczytaj także: Tajemnica bankowa w Polsce, UE i USA

W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia z dziedziny powstawania instytucji finansowych oraz świadczenia usług w danym zakresie jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe. Jej powstanie wiązało się z koniecznością ścisłego uregulowania sytuacji na rynku bankowym po przekształceniach ustrojowych z lat 90-tych.

Niemniej jednak, wprowadzone w tym czasie regulacje nie zawsze zgodne były z odpowiednimi przepisami Unii Europejskiej. Omawiana gałąź prawa, po włączeniu Polski do Wspólnoty, wymagała zatem pilnej harmonizacji.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 2000 roku

Podstawowym aktem na szczeblu Unii Europejskiej określającym zasady funkcjonowania rynku bankowego jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2000/12/EC z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe. Ta tzw. trzecia dyrektywa bankowa zawiera przede wszystkim przepisy mające na celu ujednolicenie dotychczasowych regulacji państw członkowskich.

Z punktu widzenia przeciętnego „Kowalskiego” najważniejsze normy, które wprowadza ona w życie, to zasady: jednolitej licencji, nadzoru kraju macierzystego oraz gwarancji depozytów bankowych. Poniżej wyjaśniamy znaczenie poszczególnych regulacji.

Zasada jednolitej licencji

Zgodnie z przepisami cytowanej powyżej dyrektywy, podjęcie działalności przez zagraniczne instytucje finansowe w Polsce nie wymaga zgody Komisji Nadzoru Finansowego. Zasada jednolitej licencji pozwala np. bankom niemieckim na świadczenie usług bankowych w Polsce jedynie pod warunkiem uzyskania zgody własnego organu nadzorczego. Co więcej, KNF nie ma możliwości sprzeciwić się danej decyzji.
Działalność ta może przybierać dwojaki charakter. Jedne z instytucji decydują się na tzw. transgraniczne, bezpośrednie świadczenie usług finansowych, inne natomiast wybierają tworzenie odpowiednich oddziałów miejscowych.

Zasada nadzoru kraju macierzystego

Rozszerzeniem opisanej zasady jednolitej licencji jest regulacja nadzoru kraju macierzystego. Przepisy określają, że zagraniczne instytucje finansowe nie tylko nie muszą uzyskiwać pozwolenia na działalności od KNF, ale także podlegają wyłącznemu nadzorowi ze strony odpowiedniego organu w kraju macierzystym.

Najlepszym przykładem rozbieżności, jakie może rodzić dana zasada jest sytuacja Polbanku, który do niedawna nie podlegał Komisji Nadzoru Finansowego. Dopiero notyfikacja KNF dotycząca działalności transgranicznej instytucji finansowej na terytorium Polski zmieniła ten stan prawny.

Niemniej jednak, nawet w powyższych sytuacjach podmioty takie jak Polbank są zobowiązane do przestrzegania przepisów stanowionych na terenie państwa, w którym świadczą usługi finansowe. Innymi słowy, nawet zagraniczne banki stosują się do postanowień Narodowego Banku Polskiego bądź Komisji Nadzoru Finansowego. Ewentualne złamanie tej zasady będzie jednak egzekwowane przez odpowiedni organ nadzoru w kraju macierzystym danej instytucji.