Oszczędzanie na emeryturę: jak zaplanować?

Przeczytaj także: Oszczędzanie na emeryturę po "polsku"

W przypadku instrumentów finansowych w rodzaju akcji czy funduszy inwestycyjnych, których wartość może podlegać wahaniom i okresowo przynosić zyski lub straty, systematyczne inwestowanie pozwala też ograniczyć ryzyko. Kupując przykładowo jednostki uczestnictwa funduszu otwartego (są wyceniane każdego dnia roboczego) każdego miesiąca zakupu dokonujemy po innym kursie. Inwestowanie na raty pozwala uśrednić cenę zakupu i dzięki temu unikamy ryzyka wejścia na tzw. górce, czyli w momencie, gdy ceny są relatywnie wysokie, po czym następuje krótsza lub dłuższa fala spadkowa.

Im wcześniej, tym lepiej

Na pytanie o to, kiedy rozpocząć inwestowanie, odpowiedź jest prosta: im szybciej, tym lepiej. Chodzi o to, że im więcej czasu mamy na realizacje obranego celu inwestycyjnego (w omawianym przypadku dodatkowej emerytury), tym relatywnie mniejszych nakładów finansowych to od nas wymaga. Wiadomo, że w rok z kilkuset złotych miliona raczej nie uzbieramy, ale odkładając systematycznie już 300 zł miesięcznie przez 30 lat, przy założeniu średniej rocznej stopy zwrotu na poziomie 5 proc., jesteśmy w stanie zgromadzić blisko ćwierć miliona. Zakładając wariant optymistyczny, w którym przeciętny roczny zysk wyniósłby 10 proc., oszczędności przekroczyłyby 600 tys. zł. A to wystarczyłoby, aby przez 20 lat co miesiąc dołożyć do emerytury z I i II filara ok. 3000 zł.

Przydaje się określenie, nawet z grubsza, kwoty, jaką chcielibyśmy uzbierać. Pomocne w tym będą kalkulatory inwestycyjne, które można znaleźć na stronach internetowych serwisów poświęconych tematyce finansów osobistych. Można wówczas określić kwotę, którą powinno się regularnie inwestować, aby osiągnąć zamierzony cel. Precyzyjne wyznaczenie kwoty, którą jesteśmy w stanie systematycznie odkładać, jest ważne dla naszego domowego budżetu. Nie może ona być zbyt wysoka, żeby zbytnio go nie obciążała, musimy ją zgrabnie wpasować, tak żeby zgrała się z innymi stałymi wydatkami, jak rachunki za prąd, telefon czy czynsz za mieszkanie. Byłoby idealnie, gdyby na inwestycję przeznaczać dziesiątą część naszych dochodów.

Co wybrać?

Ostatnią kwestią pozostaje wybór formy inwestowania. Spośród najszerzej dostępnych na rynku instrumentów finansowych z odpowiednim dla celu emerytalnego, kilkudziesięcioletnim okresem trwania, a jednocześnie o stosunkowo prostej i przejrzystej konstrukcji, zarówno pod względem polityki inwestycyjnej, jak i kosztów, są fundusze inwestycyjne oraz polisy na życie połączone z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK), fachowo określanych mianem unit-linków. Pierwsze cechuje większa elastyczność i bardziej przejrzysta struktura kosztów. Drugie z kolei – poza możliwością inwestowania na niemal identycznych zasadach co te pierwsze – dają też ochronę ubezpieczeniową, która w przypadku przedwczesnej śmierci gwarantuje naszym najbliższym, że otrzymają oni z góry ustaloną kwotę, mimo że z dokonanych przez nas wpłat nie uzbierała się jeszcze taka kwota. W przypadku funduszy inwestycyjnych środki w nich zgromadzone też są oczywiście dziedziczone, jednak w wysokości dokładnie takiej, jaka znajduje się na rachunku. Ponadto wypłata świadczenia z tytułu polisy na życie jest zwolniona z podatku. Polisa na życie z UFK jest mniej elastycznym rozwiązaniem niż fundusz inwestycyjny, podpisujemy bowiem umowę, w której zobowiązujemy się do dokonywania regularnych wpłat w określonej wysokości przez ustalony, dłuższy czas. Nie wywiązywanie się z umowy może oznaczać zerwanie umowy przed czasem, a to z kolei może skutkować dodatkowymi kosztami, które musielibyśmy ponieść, a które uszczupliły by dodatkowo nasze oszczędności.

Można też oczywiście wybrać rozwiązanie, które daje na większą samodzielność. Jeśli mamy wystarczająco dużo czasu i minimalną wiedzę o rynku kapitałowym (lub przynajmniej chęć jej zdobycia) możemy oszczędzać choćby w ramach rachunku maklerskiego, inwestując w akcje, obligacje czy bardziej wyrafinowane instrumenty. To rozwiązanie cechuje jednak spore ryzyko – można dużo zarobić i jeszcze więcej stracić – i z pewnością nadaje się dla nielicznej grupy oszczędzających.

Rozwiązaniem przeciwnym, o bardzo wysokim poziomie bezpieczeństwa kapitału, jest inwestycja w obligacje skarbowe lub odkładanie w banku na specjalnie do tego celu założonym koncie oszczędnościowym, które – w zamian za pewne ograniczenia – jest lepiej oprocentowane od zwykłych kont, nazywanych ROR-ami, czyli rachunkami oszczędnościowo-rozliczeniowymi, choć z oszczędzaniem mają niewiele wspólnego (ich oprocentowanie jest bardzo niskie, a często wręcz wynosi zero).

Ze wszystkich spośród bardzo skrótowo opisanych powyżej propozycji, czyli funduszu inwestycyjnego, ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, rachunku maklerskiego czy konta oszczędnościowego w banku, można korzystać w ramach programu indywidualnych kont emerytalnych, w skrócie IKE. Jego podstawową zaletą jest zwolnienie z 19-proc. podatku od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki. Zwolnienie to uzyskuje się niejako w nagrodę za wytrwałość w oszczędzaniu, bo dopiero po skończeniu 60 roku życia, ewentualnie w chwili 55. urodzin, jeśli nabyliśmy już uprawnienia emerytalne. Rozpocząć oszczędzanie można już w wieku 16 lat.