Konta firmowe pełne, a inwestycji brak

Przeczytaj także: Sytuacja finansowa sektora przedsiębiorstw II kw. 2016

Kilka dni temu na łamach Dziennika Gazety Prawnej ukazał się ciekawy artykuł o olbrzymiej ilości gotówki leżącej na rachunkach bankowych polskich firm. Autorzy tekstu, powołując się na bliżej nieokreślonych ekspertów, stawiają tezę, że rekordowa ilość gotówki (ok. 168 mld PLN) zostanie wkrótce przeznaczona na inwestycje i pozwoli utworzyć w ciągu dwóch lat 300 tys. miejsc pracy. To dość optymistyczne przypuszczenia reprezentujące tylko jeden punkt widzenia. Warto bardziej kompleksowo przyjrzeć się temu zjawisku, ponieważ podobną sytuację obserwujemy również w amerykańskich firmach i globalnych korporacjach, a sam fakt gromadzenia gotówki przez firmy może służyć jako argument za ożywieniem gospodarczym, jak i za przeciwnym stanowiskiem.

Z najświeższych danych amerykańskiego banku centralnego wynika, że 500 największych korporacji, wyłączając banki i firmy z sektora finansowego, posiada 1,8 biliona (1800 miliardów) dolarów. Z zestawienia Narodowego Banku Polskiego dowiadujemy się, że zobowiązania banków wobec przedsiębiorstw w maju 2010 roku, wynosiły w 163,7 mld PLN. Dużym nadużyciem byłoby zaklasyfikowanie całej tej kwoty jako gotówka firm, która może służyć do sfinansowania inwestycji czy spłaty zadłużenia, bo bieżące zobowiązania banków i firmowe depozyty stanowiły mniej niż połowę (75,3 mld PLN). Reszta środków to lokaty długoterminowe, których nie można szybko upłynnić bez poniesienia dodatkowych kosztów. Zarówno w przypadku polskich, jak i amerykańskich firm, rosnący trend, jeśli chodzi o wartość najbardziej płynnych aktywów, nie jest nowym zjawiskiem – tendencja wzrostowa utrzymywała się od wielu lat i nawet w ciągu recesji, zwalniała jedynie dynamika przyrostu aktywów.
Stosunek gotówki do aktywów amerykańskich firm w okresie od 1980 do 2004 roku wzrósł ponad dwukrotnie z 10,5 do 24 proc. W obu przypadkach nie widzimy również, aby rekordowe ilości gotówki przekładały się w ostatnich miesiącach na tworzenie nowych miejsc pracy i inwestycje, ale także w przypadku obu gospodarek to nie inwestycje, lecz wydatki konsumentów stanowią trzon PKB. Gdyby firmy dostrzegały rosnący popyt na własne produkty i usługi, nie miałyby ekonomicznej motywacji do gromadzenia gotówki. Wręcz przeciwnie, opłacałoby się wykorzystywać dźwignię finansową (zwiększać zadłużenie) i rozwijać nowe przedsięwzięcia za pożyczone pieniądze. Obecnie taka strategia nie wchodzi w grę i to nie tylko ze względu na duże ryzyko biznesowe i możliwość uderzenia drugiej fali recesji, ale także z powodu zakręcenia kredytowego kurka przez banki (i w USA i w Polsce). Przyjrzyjmy się gromadzeniu gotówki z różnych punktów widzenia. Ze względu na większą dostępność danych z USA, skoncentruję się przede wszystkim na sytuacji na amerykańskim rynku.

Duzi mogą więcej

Dane o gotówce w firmach są bardzo mocno zniekształcone przez największe koncerny, które rządzą się innymi zasadami niż małe, rodzinne firmy. Firma FusionIQ wyliczyła, że spośród 500 notowanych na nowojorskiej giełdzie firm (bez banków i branży finansowej) posiadających łącznie 1,64 bln USD gotówki (dane na podstawie agencji Bloomberg), największa pięćdziesiątka miała ponad połowę środków (823 mld USD). Dwadzieścia największych korporacji po pierwszym kwartale 2010 roku posiadało aż 635 mld USD. Ponadto, takie koncerny, jak np. General Electric, dysponujący 111 mld USD w gotówce, oprócz podstawowej działalności, często w swojej strukturze mają firmy finansowe, które obracają środkami klientów.