Śmierć kredytobiorcy: co dalej z kredytem?

Przeczytaj także: Spłata kredytu po śmierci kredytobiorcy. Co warto wiedzieć?

Spłata kredytu do 70. roku życia

Warto przy tej okazji odnotować, że kredytobiorca powinien całkowicie spłacić kredyt hipoteczny do czasu ukończenia 70 lat – taką zasadę stosuje większość banków, aczkolwiek są też mniej i bardziej liberalne. Oznacza to, że np. 40-latek może wziąć kredyt maksymalnie na 30 lat. Banki godzą się na wydłużenie tego okresu, ale żądają, aby kredytobiorca spełnił dodatkowe warunki: wykupił polisę na życie i dokonał cesji praw na bank (wtedy bank wydłuży okres kredytowania np. do czasu ukończenia 75. roku życia), przedstawił wyższy wkład własny czy włączył do kredytu dodatkowego wnioskodawcę. Większość banków określa maksymalny okres kredytowania na podstawie wieku najstarszego z wnioskodawców. Zdarzają się jednak wyjątki od tej zasady.

Opinia Marcina Łosia z Kancelarii Litwiński Chechlińska Łoś

Wzrastająca rola kredytu wykorzystywanego jako narzędzie konsumpcji bądź w praktyce jedynego instrumentu prowadzącego do polepszenia sytuacji życiowej wielu osób (nabycie mieszkania, domu), w połączeniu z wydłużającym się okresem, na który banki pożyczają osobom fizycznym pieniądze powoduje, iż aktualna staje się problematyka śmierci kredytobiorcy.

Zdarzenie to ma istotny wpływ na:

• możliwość faktycznego wykonania zobowiązania kredytowego (spłata kredytu, pożyczki zgodnie z przyjętym harmonogramem),
• sytuację prawną spadkobierców osoby zmarłej.

Długość trwania ekspozycji kredytowej zwiększa statystycznie ryzyko śmierci kredytobiorcy. Nie ulega jednak wątpliwości, że nawet przy pożyczkach krótkoterminowych, instytucje finansowe pożyczając pieniądze osobom fizycznym, mimo iż a priori nie zakładają następstwa zdarzenia w postaci śmierci, mają świadomość, że takie ryzyko istnieje.

W zależności od rodzaju zadłużenia wobec banku bądź innej instytucji kredytowej odmienne są konsekwencje śmierci osoby zaciągającej pożyczkę, kredyt.

W przypadku pożyczki udzielonej na cele konsumpcyjne (z reguły nie zabezpieczonej), którą zaciąga małżonek pozostający w małżeńskiej wspólności majątkowej, co jest najbardziej typową formą ustroju majątkowego małżonków, śmierć kredytobiorcy, a precyzyjniej konsekwencja tego zdarzenia w postaci braku spłaty zadłużenia, powoduje wypowiedzenie przez instytucję kredytową umowy pożyczki i możliwość zaspokojenia się przez instytucję kredytową z całego majątku stanowiącego majątek wspólny. Ustawodawca w aktualnym stanie prawnym zrezygnował z obowiązującej dotychczas zasady, że w każdym przypadku wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków. Obecnie egzekucja z majątku małżonka dłużnika jest możliwa jedynie w przypadku, jeżeli zmarły dłużnik zaciągnął zobowiązanie za zgodą swojego małżonka. Powyższe uzasadnia się tym, iż zgoda małżonka na dokonanie czynności, z której wynika dług, implikuje konieczność ponoszenia konsekwencji określonego zachowania.

Przy zaciągnięciu kredytu hipotecznego odmiennie kwestia kształtuje się w przypadku kredytu, którego beneficjentem jest osoba stanu wolnego, niż kiedy zobowiązanymi do spłaty są małżonkowie.

Jeżeli umiera jedyny kredytobiorca typową konsekwencją jest brak spłaty zobowiązania. Powyższe prowadzi wprost do postawienia przez bank kredytu w stan natychmiastowej wymagalności, wystawienia przez bank bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi, nadanie sądowej klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercom dłużnika a następnie zaspokojenia się przez bank z przedmiotu zabezpieczenia (np.: sprzedaż nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym i zaspokojenie się z uzyskanej ceny w wyniku realizacji zabezpieczenia w postaci hipoteki). Kontrowersje w doktrynie wywołuje kwestia wystawienie bte przeciwko spadkobiercom w sytuacji, kiedy w momencie wystawiania bte kredytobiorca już nie żyje. Podkreśla się, że o ile wystawienie bte za życia kredytobiorcy ma sens, to po jego śmierci powinna być możliwość wystawienia bte bezpośrednio przeciwko osobom na które przeszły prawa i obowiązki w związku z dziedziczeniem. Pogląd ten mimo, że nie pozbawiony słuszności nie jest akceptowany przez Sąd Najwyższy, który przychyla się do poglądu, iż podstawą egzekucji z majątku spadkobierców jest sądowa klauzula wykonalności uzyskana na bte wystawionym na kredytobiorcę.