Inwestowanie w fundusze: co robić?

Przeczytaj także: Fundusze: uwaga na opłaty manipulacyjne

Czy pieniądze w funduszu są bezpieczne w przypadku bankructwa banku lub TFI?

Polskie regulacje prawne, wzorowane na najlepszych rozwiązaniach funkcjonujących na rozwiniętych rynkach kapitałowych, w pełni zabezpieczają interes uczestników funduszy. Każdy fundusz posiada odrębną osobowość prawną, nie jest zatem częścią majątku jakiejkolwiek instytucji, a jedynie osób, które ulokowały w nim swoje pieniądze. Środki te nie trafiają na konto TFI, tylko są deponowane w tzw. banku depozytariuszu, który nie może być kapitałowo powiązany z TFI. Zadania TFI ograniczają się do zarządzania funduszem, czyli do dokonywania zleceń kupna i sprzedaży instrumentów finansowych. Nie jest możliwe, aby np. pracownik TFI przelał na prywatne konto pieniądze zgromadzone w funduszu.

Uczestnicy funduszy są też zabezpieczeni na wypadek kłopotów banku depozytariusza. Zgodnie z ustawą, przechowywane przez niego aktywa funduszu lub wpłaty dokonane na jego rachunek nie mogą być przedmiotem egzekucji kierowanej przeciwko depozytariuszowi, nie wchodzą do masy upadłości i nie mogą być objęte postępowaniem naprawczym. Oznacza to, że w przypadku bankructwa banku przechowującego aktywa funduszu, w który zainwestowaliśmy, nasze pieniądze są całkowicie bezpieczne.

Odnosi się to także do sytuacji, w której plajtuje samo TFI. Zarządzanie funduszem przejmuje w takim przypadku inna firma, a jeśli nie ma chętnych, fundusz jest likwidowany i wszystkie środki – proporcjonalnie do liczby posiadanych jednostek – wracają do właścicieli. Nie ma możliwości, żeby ewentualne długi TFI były pokrywane z aktywów funduszu (oczywiście poza naliczanym regularnie od średniej wartości aktywów wynagrodzeniem za zarządzanie, którego wysokość jest wyraźnie określona w prospekcie informacyjnym). Warto też zauważyć, że przez cały czas poszukiwania nowej firmy zarządzającej, klienci zachowują możliwość umorzenia posiadanych jednostek (sprzedaż nowych jest wówczas wstrzymana).

Czy fundusz może wstrzymać wypłatę środków?

Tak, w ściśle określonej sytuacji fundusz może zawiesić odkupywanie jednostek uczestnictwa na dwa tygodnie. Dotyczy to m.in. sytuacji, gdy w okresie ostatnich dwóch tygodni suma wartości odkupionych przez fundusz jednostek uczestnictwa oraz jednostek, których odkupienia zażądano, przekracza 10 proc. wartości aktywów netto funduszu. W szczególnych przypadkach, za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, możliwość umorzenia jednostek może zostać zawieszona na okres dłuższy od dwóch tygodni, nie przekraczający jednak dwóch miesięcy.

Brzmi to być może niepokojąco, ale należy pamiętać, że jest to zapis w pewnym stopniu mający na celu także ochronę naszych pieniędzy. Jeśli z jakiegoś powodu wszyscy uczestnicy w jednym momencie zapragnęliby otrzymać swoje pieniądze, fundusz musiałby sprzedawać aktywa szybko i po każdej (coraz niższej) cenie, co w oczywisty sposób byłoby niekorzystne dla uczestników.

Pomimo istnienia takiej możliwości żaden fundusz w Polsce dotychczas nie zdecydował się na taki krok. Przede wszystkim dlatego, że mogłoby to wywołać panikę na całym rynku, a ponadto oznaczałoby to także utratę wiarygodności przez taki fundusz. Nawet jeśli w przeszłości dochodziło do sytuacji, w których warunki opisane w ustawie były spełnione, to w celu zaspokojeniu żądań klientów TFI korzystały z krótkoterminowych pożyczek w bankach.