Fałszywa sprawozdawczość finansowa: jak ją rozpoznać?

Przeczytaj także: Ostrzeżenie przed Swiss Invest Ltd.

Kiedy z czasem przychody spadają, koszty zmienne można zwykle proporcjonalnie obniżać. Jednak koszty stałe, z definicji, nie reagują na zmiany w skali działalności i dlatego rośnie ich procentowy udział w malejącej sprzedaży. (Na przykład jeśli spółka produkuje i sprzedaje mniej, a właściciel gruntu pobiera ten sam czynsz za wynajęcie fabryki, to koszt wynajmu staje się większy jako procent przychodów ze sprzedaży).

W przypadku WorldCom koszt linii telekomunikacyjnych był bardzo duży i zawierał element zarówno kosztów stałych, jak i kosztów zmiennych. Chociaż przychody spółki w latach 2000–2002 spadały, koszty linii telekomunikacyjnych utrzymywały się na zadziwiająco stabilnym poziomie. Wyglądałoby to bardzo podejrzanie, gdyby w wyniku rozpoznawania takich kosztów jako wydatków inwestycyjnych doszło do spadku ich udziału w sprzedaży. Nikt jednak tego nie sprawdzał. Dzisiaj wiemy, że spółka WorldCom wyliczała o ile musi zredukować koszty, aby osiągnąć prognozowane zyski. Jeśli to było konieczne, to spółka zaniżała koszty linii telekomunikacyjnych do stałego, założonego z góry poziomu sprzedaży w każdym kwartale.

Na dobrą sprawę ilekroć jakiś rodzaj kosztu zanadto się zmienia jako procent sprzedaży albo utrzymuje się na bardzo stabilnym poziomie z kwartału na kwartał, jest to powód do podejrzeń. Kiedy koszt utrzymujący się na tym samym poziomie jako procent sprzedaży ma element kosztu stałego, jest to jeszcze bardziej podejrzane, gdyż być może część z tego kosztu jest księgowana jako składnik aktywów. Kiedy w dodatku aktywa przyrastają szybciej niż rośnie sprzedaż, staje się prawdopodobne, że niektóre koszty są księgowane jako aktywa. Te sygnały łącznie to już syrena alarmowa, gdy jednocześnie aktywa (tak jak rzeczowe aktywa trwałe w WorldCom) rosną, sprzedaż spada, a koszty (tak jak koszty linii telekomunikacyjnych) utrzymują się na stałym poziomie lub spadają, jeśli wyrazi się je w procentach sprzedaży. W WorldCom te sygnały świadczyły o błędnym rozpoznawaniu kosztów linii telekomunikacyjnych jako aktywów.

Sygnał 4

Czwarty sygnał błędnej klasyfikacji kosztów jako aktywów pojawia się wtedy, kiedy noty uzupełniające do sprawozdań finansowych informują, że spółka kapitalizuje te wydatki, które inne firmy w tej samej gałęzi uznają za koszty bieżącego okresu. Dowodów na to trzeba szukać w nocie do sprawozdania finansowego dotyczącej polityki rachunkowości. Mimo że nota w przypadku WorldCom nie ujawniała zbyt wiele, to często taka nota wskazuje, że spółka kapitalizuje wątpliwe koszty. Na ogół (chociaż nie w przypadku WorldCom) te rodzaje agresywnego kapitalizowania kosztów zdarzają się w dziedzinach:

• kosztów reklamy bezpośredniej,
• kosztów zdobywania klientów i subskrybentów,
• kosztów rozwijania oprogramowania,
• kapitalizowanych kosztów odsetkowych (które występują, kiedy płaci się odsetki od kwot zainwestowanych w środki trwałe w budowie); odsetki muszą mieć związek z okresem zaczynającym się od rozpoznania kosztów budowy, a kończącym się wraz z oddaniem składnika środków trwałych do eksploatacji.