Czy gotówka powinna zostać w obiegu? Czym grozi jej brak?

Przeczytaj także: Płatności bezgotówkowe: wolimy płacić telefonem czy gotówką?

Historia uczy, że własny pieniądz był w historii państw, w tym Polski, elementem kluczowym dla ich niezależności i suwerenności. Możliwość emisji i kontrolowania własnej waluty pozwala państwom na niezależne zarządzanie polityką monetarną, regulowanie gospodarki oraz finansowanie wydatków publicznych. W przypadku, gdy dominującym modelem staje się pieniądz cyfrowy państwa mogą stracić kontrolę nad swoją polityką pieniężną, co może prowadzić do ograniczenia ich suwerenności oraz wpływu na stabilność finansową i gospodarczą. Zagrożenie wiązałoby się bowiem z całkowitą zależnością od systemów płatniczych.

W przypadku całkowitego odejścia od gotówki, Polska stałaby się bardziej zależna od systemów płatniczych zarządzanych przez podmioty zewnętrzne, takie jak banki komercyjne, dostawcy usług płatniczych czy platformy technologiczne. To mogłoby prowadzić do większej zależności od tych podmiotów i potencjalnego ryzyka utraty kontroli nad własnym systemem płatności.

Być może zatem, całkowicie wbrew intencjom państwowych regulatorów to nie administracja państwowa, a takie firmy jak PayPal, Google Pay, Apple Pay i inne, które oferują usługi płatności cyfrowych, byłyby największymi beneficjentami likwidacji obrotu gotówkowego w Polsce.

Przykładem z najnowszej historii, który pokazuje, jak taka zależność mogłaby skutecznie zablokować możliwości rządu w walce z kryzysem finansowym, może być przypadek Grecji. W 2015 roku rząd grecki zastosował kontrolę kapitału i wprowadził ograniczenia w wypłacaniu gotówki, aby uniknąć załamania systemu finansowego. Gdyby wówczas Grecja była w pełni zależna od cyfrowego pieniądza, rząd nie miałby takiej możliwości, a skutki byłyby zapewne katastrofalne.

Analizując skutki dla Polski, nie sposób też nie zauważyć ryzyka wykluczenia finansowego niektórych regionów naszego kraju w kontekście całkowitej rezygnacji z gotówki. W Polsce nadal istnieją bowiem obszary wiejskie lub mniej zurbanizowane, gdzie infrastruktura cyfrowa może być słabo rozwinięta.

Zły przykład bitcoina

Niestety, trudno nie dostrzec trendu, jakim jest stopniowa eliminacja gotówki z obiegu. Powszechnie znane są prace nad walutami cyfrowymi jakie prowadzi choćby Unia Europejska czy wspomniana Kanada, której władze otwarcie komunikują ambicje bycia pierwszym całkowicie bezgotówkowym krajem świata. Jak wykazał przykład kierowców ciężarówek po osiągnięciu tego celu będzie to też zapewne pierwszy kraj bez protestów społecznych i bez wolności osobistej, o charakterystyce tyranii, z zachodnią demokracją nie mający już wiele wspólnego.

Jednocześnie trudno sobie nawet wyobrazić liczbę czynników i zmiennych wpływających na realną wartość cyfrowych walut, czego przykładem są przecież doświadczenia zwolenników dzisiejszych tzw. kryptowalut w rodzaju bitcoina. Choć ich zwolennicy głoszą, że kryptowaluty to właśnie prawdziwa wolność, bo są poza wpływem państwowych regulatorów, to przecież trudno mówić o użyteczności chociażby bitcoina w sytuacji tak drastycznych wahań jego kursu.

W porównaniu do tradycyjnej gotówki, akceptacja bitcoina jako płatności jest wciąż ograniczona. Choć coraz więcej firm i platform internetowych akceptuje bitcoina jako formę płatności, to jednak wciąż jest to stosunkowo niewielka liczba w porównaniu do szerokiego spektrum miejsc akceptujących gotówkę. Ponadto, w wielu krajach infrastruktura płatnicza oparta na bitcoinie jest wciąż słabo rozwinięta, co utrudnia jego powszechne użycie.

Dodatkowo korzystanie z bitcoina wymaga od użytkowników pewnego stopnia technicznej wiedzy, takiej jak obsługa portfeli cyfrowych, co może stanowić barierę dla niektórych osób, zwłaszcza starszych lub mniej zaznajomionych z technologią.

Mimo tych ograniczeń, bitcoin i inne kryptowaluty wciąż rozwijają się i ewoluują, a ich rola jako formy płatności może ulec zmianie w przyszłości wraz z postępem technologicznym, regulacjami i akceptacją społeczną. Obecnie jednak istniejące wyzwania sprawiają, że bitcoin nie jest w stanie w pełni zastąpić gotówki jako dominującej formy płatności w wielu krajach i społecznościach. Skoro etykietowany jako element „prawdziwej wolności obywatelskiej” bitcoin nie doprowadził do rewolucji i nie wyparł gotówki z systemu, próżno sądzić, że dobrym pomysłem jest inicjowanie kolejnych cyfrowych walut, tym razem odgórnie - przez rządzących.

Polska potrzebuje gotówki – własnej

Podsumowując, obecna sytuacja w polskim systemie finansowym wyraźnie wskazuje na potrzebę ochrony obiegu gotówkowego. Pomimo postępującej cyfryzacji i rosnącej popularności płatności elektronicznych, gotówka wciąż odgrywa kluczową rolę w codziennym życiu Polaków. Dlatego ważne jest, abyśmy zdawali sobie sprawę z konieczności zachowania równowagi pomiędzy cyfrowym postępem, a ochroną tradycyjnego obiegu gotówki.

Zachowanie płynności gotówki w gospodarce niesie ze sobą wiele korzyści. Przede wszystkim, zapewnia łatwy dostęp do środków płatniczych dla tych, którzy nie korzystają z usług bankowych lub preferują płatności gotówkowe. W Polsce nadal istnieje duże grono osób, w tym starszych i niepełnosprawnych, którzy nie są zaznajomieni z technologią czy nie mają dostępu do kont bankowych. Dlatego konieczne jest zachowanie możliwości korzystania z gotówki jako legalnego środka płatniczego, aby nikogo nie wykluczać z systemu finansowego.

Ponadto, gotówka pełni ważną rolę jako rezerwa wartości, pozwalając na przechowywanie oszczędności w formie fizycznej, niezależnie od fluktuacji na rynkach finansowych czy ewentualnych problemów technicznych w systemach płatności elektronicznych. Jest również niezastąpiona w przypadku sytuacji kryzysowych, takich jak awarie sieci komunikacyjnych czy ataki cybernetyczne, które mogą zakłócić funkcjonowanie płatności elektronicznych.

Pamiętajmy także, że zachowanie obiegu gotówki wpływa na zachowanie prywatności. Płatności elektroniczne często pozostawiają ślady cyfrowe, które mogą być monitorowane lub wykorzystywane w celach marketingowych. Gotówka natomiast pozwala na anonimowe dokonywanie płatności, chroniąc prywatność konsumentów.

Dlatego, w obliczu dynamicznych zmian w technologii finansowej, ważne jest, aby Polska nadal dbała o ochronę obiegu gotówkowego jako integralnej części systemu płatności. Wspieranie różnorodnych form płatności, w tym gotówki, ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia dostępu do usług finansowych dla wszystkich obywateli Polski, a także dla ochrony prywatności, płynności i stabilności naszego systemu finansowego.

A co z dziećmi…?

Na sam koniec warto uświadomić sobie, jak istotną rolę może pełnić gotówka w edukacji najmłodszych pokoleń. Dzięki niej łatwiejsze staje się poznanie podstawowych koncepcji finansowych takich jak wartość pieniądza, oszczędzanie, wydawanie, budżetowanie i inwestowanie. Dzieci mogą nauczyć się różnicy między oszczędzaniem pieniędzy na coś, czego naprawdę chcą, a wydawaniem ich na coś, co jest tylko chwilową przyjemnością.

Gotówka może być używana jako narzędzie do nauki umiejętności zarządzania finansami. Dzieci mogą nauczyć się tworzenia prostych budżetów, monitorowania wydatków, planowania oszczędności i zrozumienia, jak kontrolować swoje finanse. Mogą również nauczyć się o opłatach, prowizjach i innych kosztach związanych z korzystaniem z gotówki. Korzystanie z gotówki może pomóc dzieciom w rozwijaniu podstawowych umiejętności matematycznych. Dzieci mogą liczyć pieniądze i dokonywać prostych operacji matematycznych podczas zakupów.

Gotówka to także niezastąpione narzędzie w budowaniu odpowiedzialności finansowej. Dzieci mogą nauczyć się oszczędzania na cel określony z góry, takiego jak zakup zabawki czy wyjście do kina, oraz kontrolowania swoich wydatków, aby uniknąć przekroczenia budżetu. Mogą również nauczyć się planowania finansowego na przyszłość, takiego jak oszczędzanie na studia czy zakup pierwszego samochodu. Korzystanie z gotówki może pomóc dzieciom uczestniczyć w codziennym życiu i zrozumieć, jak funkcjonuje gospodarka. Mogą nauczyć się, jak dokonywać płatności za zakupy, jak płacić za usługi i jak oceniać koszty produktów. Mogą również nauczyć się, jak zarządzać swoimi pieniędzmi, gdy otrzymują kieszonkowe lub prowadzą mały biznes.

Kolejne pokolenia Polaków zasługują więc na to, by mieć możliwość korzystania z rodzimej waluty z pełnym wachlarzem jej atrybutów takich jak banknoty i monety. Nie wolno im tego odebrać.