Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce w 2011 r.

Przeczytaj także: TFI: sprzedaż i umorzenia I 2012

Należy podkreślić, iż w przypadku obu ww. kategorii funduszy kluczowy wpływ na wzrost ich znaczenia rynkowego miało wysokie dodatnie saldo nabyć i odkupień jednostek uczestnictwa – 2,13 mld zł w funduszach dłużnych oraz 2,06 mld zł w funduszach gotówkowych i rynku pieniężnego. W obu przypadkach jednak saldo to było znacząco niższe niż rok wcześniej (odpowiednio o 31% i 65%).

Nieznacznym wzrostem udziału w rynku mogły w 2011 r. pochwalić się jeszcze fundusze absolutnego zwrotu. W minionych 12 miesiącach zyskały one 0,4 pkt. proc. i na koniec 2011 r. ich aktywa stanowiły 2,0% ogółu aktywów funduszy inwestycyjnych w naszym kraju. Dwie pozostałe główne kategorie funduszy, posiadające największą ekspozycję na ryzyko inwestycyjne rynku akcji, odnotowały wyraźny spadek udziału w rynku mierzonego wartością zarządzanych aktywów. Największa strata – już piąty rok z rzędu – stała się udziałem funduszy mieszanych. Udział tej grupy funduszy obniżył się aż o 9,0 pkt. proc. do 22,1%. Zdecydowanie największy wpływ na ten rezultat miały fundusze zrównoważone, których udział w rynku zmniejszył się o 4,3 pkt. proc. (do 7,9%) oraz fundusze stabilnego wzrostu, które straciły 3,0 pkt. proc. (9,2%). Poza obniżką wycen instrumentów udziałowych w ich portfelach (w szczególności w przypadku funduszy (równoważonych), kluczową rolę odegrało (zwłaszcza odnośnie funduszy stabilnego wzrostu) wysokie ujemne saldo nabyć i umorzeń jednostek uczestnictwa – w grupie funduszy zrównoważonych wyniosło ono (-2,53 mld zł), zaś w grupie funduszy stabilnego wzrostu (-2,62 mld zł). Znacznie mniejsze straty, jeśli chodzi o udział w rynku, poniosły (nominalnie) fundusze aktywnej alokacji i selektywne (-0,8 pkt. proc.), fundusze mieszane – inne (-0,5 pkt. proc.) oraz fundusze z ochroną kapitału (-0,3 pkt. proc.), choć w przypadku dwóch pierwszych podkategorii oznaczało to obniżenie udziału w rynku odpowiednio o 34% i 41%. Ogółem wartość odkupień jednostek uczestnictwa funduszy mieszanych przewyższyła wartość nabyć o 5,82 mld zł – to aż siedemnastokrotnie więcej niż w 2010 r.

Nieznacznie mniejszy spadek udziału w rynku w porównaniu z funduszami mieszanymi zanotowały w ubiegłym roku fundusze akcyjne. W końcu 2011 r. zgromadzono w nich 18,4% ogółu aktywów funduszy w Polsce – o 8,6 pkt. proc. mniej niż dwanaście miesięcy wcześniej. Największy wpływ na ten rezultat miały uniwersalne fundusze akcji, których udział w rynku zmniejszył się o 7,1 pkt. proc. (w tym fundusze rynku krajowego straciły 5,0 pkt. proc.) – one w największym stopniu odczuły zarówno zniżkujące kursy akcji, jak też ujemny bilans nabyć i umorzeń jednostek (-2,21 mld zł). Fundusze małych i średnich spółek straciły 1,2 pkt. proc., fundusze sektorowe 0,4 pkt. proc., natomiast udział funduszy indeksowych zwiększył się o 0,05 pkt. proc. W sumie saldo sprzedaży i odkupień jednostek uczestnictwa funduszy akcji wyniosło w 2011 r. -2,90 mld zł.

Towarzystwa funduszy inwestycyjnych

W 2011 roku zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na wykonywanie działalności przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych otrzymał jedynie jeden podmiot – Mebis TFI. Ostatni raz taka sytuacja miała miejsce w 2003 r. Organ nadzoru wydał natomiast pięciu towarzystwom zezwolenia na rozszerzenie przedmiotu działalności o zarządzanie portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych (Ipopema TFI, FORUM TFI, Opera TFI, PKO TFI i BPS TFI) – w sumie zgodę taką w końcu minionego roku posiadało 18 towarzystw. W 2011 r. KNF udzieliła także jednemu podmiotowi (FORUM TFI) zezwolenia na doradztwo inwestycyjne – ogółem zgodę na tego rodzaju działalność posiada obecnie sześć towarzystw.

W ubiegłym roku przestało funkcjonować jedno towarzystwo funduszy inwestycyjnych – DWS Polska TFI. W marcu 2011 r. właścicielem tego podmiotu została spółka Investors Holding (zmieniło ono wówczas nazwę na Investors Fundusze Otwarte TFI), a w czerwcu zakończyło działalność (zarządzanie funduszami przejęło Investors TFI).

Biorąc pod uwagę powyższe zdarzenia, a także fakt, iż jedno z towarzystw które otrzymało zezwolenie na zarządzanie funduszami w 2010 r. uruchomiło pierwszy fundusz dopiero w 2011 r. (SovereignFund TFI), liczba towarzystw funduszy inwestycyjnych, które faktycznie zarządzały funduszami, wzrosła w ubiegłym roku tylko o jedno (to najgorszy rezultat od 2003 r.). W końcu 2011 roku funduszami inwestycyjnymi zarządzało zatem 50 towarzystw funduszy inwestycyjnych.

W 2011 roku miało miejsce również kilka zmian własnościowych w akcjonariacie towarzystw funduszy inwestycyjnych, których efektem były m.in. zmiany ich nazw. Spółka Capital Partners nabyła od dotychczasowych akcjonariuszy 100% udziałów w AKJ Investments TFI, w rezultacie czego w czerwcu nastąpiła zmiana nazwy towarzystwa na TFI Capital Partners. Natomiast z początkiem września nastąpiła zmiana nazwy towarzystwa TFI Fortis Private Investments na TFI BNP Paribas Polska – była ona konsekwencją jego włączenia do grupy BNP Paribas (był to ostatni etap rozpoczętej w 2009 r. integracji grupy Fortis z grupą BNP Paribas w Polsce). Na początku kwietnia BZ WBK AIB TFI zmieniło natomiast nazwę na BZ WBK TFI.