Inwestowanie na rynku kapitałowym: churning

Przeczytaj także: Europejskie giełdy atakuje konkurencja

Churning ze strony doradców finansowych

Duża część funduszy inwestycyjnych pobiera od swoich klientów tzw. opłaty dystrybucyjne, w związku ze zbyciem klientowi jednostki uczestnictwa (w przypadku funduszy otwartych) albo przy zapisach na certyfikaty inwestycyjne (w przypadku funduszy zamkniętych). Tego rodzaju opłaty manipulacyjne mogą zostać wprowadzone, jeżeli statut funduszu tak stanowi i określa maksymalną ich wysokość oraz sposób pobierania. W praktyce opłaty dystrybucyjne są używane do pokrycia kosztów dystrybucji, np. częściowo przekazuje się je agentom pozyskującym klientów dla funduszu. Agentami takimi są banki, doradcy finansowi albo domy maklerskie, zajmujące się dystrybucją jednostek uczestnictwa / certyfikatów inwestycyjnych.

Ten mechanizm rozliczeń - choć sam w sobie jest całkowicie zgodny z prawem i zasadami rachunku ekonomicznego - może stanowić pożywkę dla pewnych nadużyć ze strony nieuczciwych doradców finansowych. Aby zarobić na prowizjach, wystarczy, że doradcy będą regularnie rekomendować swoim klientom dokonywanie operacji zbycia jednostek uczestnictwa jednego funduszu i nabycia jednostek innego. Podobnie jak w przypadku churningu na rachunku papierów wartościowych także ta praktyka jest trudna do udowodnienia, aczkolwiek łatwiejsza do wykrycia, bowiem zazwyczaj klient osobiście autoryzuje każdą z takich transakcji.

Jak można rozpoznać tego rodzaju churning? Pewnym znakiem ostrzegawczym może tu być niewskazywanie przez doradcę klientowi metod dokonania transakcji bez prowizji albo z jej obniżeniem (np. poprzez przenoszenie środków między subfunduszami w ramach tego samego funduszu parasolowego zamiast inwestowania w inne fundusze) bądź też częste zachęcanie klientów do przenoszenia środków między takimi funduszami, których polityka zakłada kilkuletni horyzont inwestycyjny.

Działaniem zbliżonym do churningu jest takie alokowanie środków klienta, aby maksymalizować prowizje doradcy finansowego. W tym kontekście warto pamiętać, że wysokość opłaty "na wejście" jest zazwyczaj zależna od wielkości inwestowanej przez nas kwoty (przykładowo nabywając jednostki uczestnictwa Arka BZ WBK Akcji zapłacimy opłatę w wysokości 3 proc. dla inwestycji mniejszej niż 5 tys., ale przy inwestycji wynoszącej co najmniej 100 000 zł nasza opłata wyniesie tylko 0,50 proc.). Dokonując dużej ilości "drobnych" inwestycji w podobne fundusze zapłacimy więc większą opłatę dystrybucyjną niż przy zainwestowaniu całej kwoty w jeden fundusz. Z drugiej strony, należy też pamiętać, że rozłożenie środków między szereg funduszy może być w pewnych okolicznościach całkowicie uzasadnione chęcią dywersyfikacji inwestycji. Wszystko zależy więc od tego na ile alokacja środków wiąże się z ochroną interesów klienta, a na ile - z chęcią maksymalizacji zysków doradcy.