Polacy nie zdają testu z ekonomii

Przeczytaj także: Edukacja finansowa. Robimy to dla rodziny

O tym, że edukacja finansowa Polaków nie zdołała jeszcze osiągnąć wysokiego poziomu, wiadomo nie od dziś. Potwierdzeniem tego są wyniki badania, które firma Maison & Partners zrealizowała dla platformy Kapitalni.org.

– Chcieliśmy dowiedzieć się, czy deklaracje Polaków odnośnie posiadanej wiedzy na temat finansów pokrywają się z praktycznymi umiejętnościami w tym zakresie. Tak właśnie powstał „Egzamin z wiedzy finansowej Polaków”. Opracowanie pozwoliło nam uzyskać rzetelne dane na temat tego, jak przedstawia się edukacja finansowa Polaków - mówi Agnieszka Szczepanik, kierownik projektu Kapitalni.org.

Test składał się z 27 pytań dotyczących praw konsumenta, zasad zarządzania budżetem domowym, zadłużania, pożyczania i oszczędzania pieniędzy, a także ochrony danych. Niestety jego wyniki nie napawają optymizmem. Okazuje się bowiem, że niemal połowa badanych (47 proc.) nie umie prawidłowo odpowiedzieć na połowę zadanych pytań, a 14 proc. uzyskuje w teście poniżej 7 punktów, co oznacza, że nie zna odpowiedzi na 3/4 pytań.

– Średnia z testu wiedzy finansowej wyniosła 13,45 pkt, co oznacza, że ledwo go zaliczyliśmy, uzyskując ocenę 3 z minusem. Nikomu nie udało się odpowiedzieć poprawnie na wszystkie zadane pytania. Ten wynik pokazuje, jak bardzo potrzebne są skuteczne i długofalowe działania z zakresu edukacji finansowej. Mamy wiele do nadrobienia w tym zakresie, a co niepokojące – jak pokazuje raport – Polacy nie są chętni, by pogłębiać swoją wiedzę o finansach – mówi Marcin Borowiecki, prezes Wonga w Polsce.

Deklaracje a rzeczywistość

„Egzamin z wiedzy finansowej” przygotowany przez firmę Maison & Partners dla Kapitalni.org pokazał także, że charakteryzuje nas finansowa krótkowzroczność.

– Mimo deklarowanego przez ¾ badanych poczucia wysokich kompetencji z zakresu finansów osobistych, wyniki testu pokazują, że edukacja finansowa Polaków kuleje, a większość z nas wykazuje się nieznajomością zasad zarządzania domowym budżetem – mówi dr hab. Dominika Maison, profesor UW, psycholog i partner zarządzający w firmie Maison & Partners.

Największy problem badanym sprawiło pytanie dotyczące opłacalności nabywania produktów w wielopakach. Wyniki testu pokazały, że 72 proc. Polaków nie zdaje sobie sprawy, że kupowanie ich nie zawsze musi być opłacalne. Wykazujemy się także brakiem wiedzy na temat mądrego planowania wydatków. Aż 67 proc. z nas nie jest świadoma, ile wynosi rekomendowana wartość poduszki finansowej.

– Inne obszary, z którymi mamy kłopoty, mimo deklarowanej wysokiej wiedzy na ten temat, to pożyczki, kredyty i zadłużenia. Ponad połowa badanych ma problem z udzieleniem poprawnych odpowiedzi na 50 proc. pytań testowych z tego zakresu. Słabo wypadamy także w pytaniach dotyczących oszczędzania, chociaż połowa Polaków ocenia dobrze swoją wiedzę w tym temacie, to rzeczywista wiedza jest zdecydowanie niższa – mówi dr hab. Dominika Maison. Test z tego zakresu okazuje się trudny dla większości badanych. Aż 89 proc. Polaków nie jest w stanie określić kwoty należnej im po wygaśnięciu lokaty – nie pamiętamy, że od dochodów kapitałowych płacimy podatek. Co ciekawe, dość dobrze radzimy sobie z pytaniami dotyczącymi ochrony danych osobowych.

Raport „Egzamin z wiedzy finansowej Polaków” pokazuje, że problemy pojawiają się, gdy chodzi o obszary tematyczne, z którymi na co dzień mamy mniejszą styczność, jak np. prowadzenie własnej firmy czy inwestowanie pieniędzy.

– Alarmujący jest fakt, że blisko co piąty badany Polak deklaruje, że nie ma wiedzy na tematy dotyczące systemu emerytalnego, a także podatków czy wychodzenia z długów. To obszary, które są niezwykle ważne i z którymi mamy do czynienia na co dzień, dlatego dziwi tak niska wiedza badanych w tym zakresie – mówi Agnieszka Szczepanik.

Brak wiedzy i chęci jej pogłębiania

Raport Kapitalni.org pokazuje także niepokojącą tendencję. Mimo że słabo wypadamy w praktycznym teście wiedzy na temat finansów i widać, że mamy spore braki w tym zakresie, to nie jesteśmy zainteresowani zmianą tej sytuacji. Dodatkowo, osoby, które mają najniższą wiedzę – nie chcą jej pogłębiać.

Blisko 60 proc. badanych Polaków przyznaje, że informacji z zakresu finansów szuka sporadycznie lub wcale. Dlaczego? Większość respondentów odpowiada, że większa wiedza finansowa nie jest im potrzebna – 40 proc. wskazało na bezcelowość edukacji w tym zakresie.

– Większość Polaków nie jest zainteresowana pogłębianiem swojej wiedzy finansowej, pomimo że widzi jej przydatność. Skąd taka rozbieżność? Niestety najprawdopodobniej z doświadczenia. Większości ludzi „edukacja finansowa” kojarzy się z nudnymi programami w telewizji lub radiu oraz informacjami przekazywanymi hermetycznym specjalistycznym językiem. Skuteczne kampanie edukacyjne z obszaru wiedzy finansowej muszą mieć atrakcyjną formę, aby mogły konkurować z rozrywkowymi treściami dominującymi w mediach – mówi dr hab. Dominika Maison.

– Blisko 20 proc. osób uważa, że wiedza o finansach jest potrzebna tylko ludziom bogatym. To błędne myślenie. Wiedza w tym zakresie pozwala podejmować nam lepsze decyzje finansowe, sprawniej gospodarować budżetem domowym, inwestować swoje oszczędności. Tym samym procentuje – jesteśmy bardziej świadomymi konsumentami, którzy potrafią wybrać najlepsze dla siebie produkty i pomnażać swoje pieniądze, dlatego nasz status majątkowy się zwiększa – tłumaczy Marcin Borowiecki, prezes Wonga w Polsce. – Widzimy to także po naszych klientach. Zachęcamy ich do pogłębiania swojej wiedzy na Kapitalni.org i to przynosi efekty. Osoby, które przechodzą przez poszczególne ścieżki edukacyjne, potrafią sprawniej regulować swoje należności i świadomiej budować budżet – dodaje.

Poszukiwanie wiedzy

Zdajemy sobie sprawę z obszarów, w których mamy niedostateczną wiedzę. Polacy wskazują, że informacje dotyczące: zasad funkcjonowania systemu emerytalnego, inwestowania pieniędzy oraz wychodzenia z długów – są tymi najbardziej przez nich pożądanymi. Częściej wiedzy finansowej poszukują kobiety, osoby posiadające dzieci, lepiej wykształcone, oceniające lepiej swoją sytuację materialną i uzyskujące wyższe wyniki w teście wiedzy finansowej. W głównej mierze korzystamy ze stron internetowych (50 proc.). Polegamy też na własnych doświadczeniach (34 proc.) lub zdaniu znajomych/rodziny (23 proc.).

– Polacy potrzebują przede wszystkim wiedzy w obszarach „użytkowych”, takiej która może się przydać na co dzień. Nie chcą się uczyć definicji tylko lepiej funkcjonować we współczesnym świecie – przekonuje dr hab. Dominika Maison.

Oczekiwanie dotyczące edukacji finansowej

Raport pokazuje także pewną dysproporcję. Mimo że narzekamy na nieprzystępną formę podawanych informacji dotyczących finansów, to jednocześnie preferujemy przede wszystkim bierne metody poszukiwania wiedzy. Spośród przedstawionych form przekazywania wiedzy finansowej, z których Polacy najchętniej by skorzystali, badani najczęściej wskazywali na informacje zawarte w internecie – 51 proc. (artykuły, portale społecznościowe, fora). Niedoceniane przez badanych są aktywne formy pozyskiwania wiedzy, jak komputerowe gry i symulacje, dzięki którym uczymy się poprzez doświadczenie, na konkretnych sytuacjach, przykładach. Wskazuje na nie blisko 20 proc. badanych.

– Trzeba odczarować postrzeganie edukacji finansowej wśród społeczeństwa. W naszym kraju zbyt mało jest skutecznych, długofalowych działań edukacyjnych. Dodatkowo często są one prezentowane w nieciekawy sposób, który tylko zniechęca do pogłębiania wiedzy. Badania pokazują, że najefektywniejszy sposób rozwijania wiedzy to nauka przez doświadczenie. Pomocne w tym są wszelkie gry typu „serious games” których podstawowym celem jest nie tylko rozrywka, ale przede wszystkim edukacja – zauważa Agnieszka Szczepanik, kierownik projektu Kapitalni.org. – Niska popularność tej formy nauki wśród Polaków może wiązać się z faktem, że tak naprawdę nie wiemy, gdzie szukać takich gier i jak je wykorzystać – dodaje.