Konsumenci także odpowiadają za rynek finansowy

Przeczytaj także: Firmy pożyczkowe wreszcie pod nadzorem

Co prawda w roku 2014 wyniki są nieco lepsze niż wcześniej, ale nadal niemal 50% gospodarstw domowych jest przekonana, że niski poziom moralności finansowej i nierzetelność praktyk kredytobiorców jest główną przyczyną ich kłopotów z terminową spłatą zaciągniętych zobowiązań. I co wydaje się być alarmujące wprost w kontekście uzyskanych wyników to fakt, iż przyczyną nieterminowości w wywiązywaniu się z zobowiązań nie są w pierwszej kolejności przypadki losowe, które traktuje się powszechnie jako oczywistą, najważniejszą przyczynę problemów finansowych i kłopotów ze spłatą kredytów, zaciągniętych przez gospodarstwa domowe. Warto też zauważyć, iż świadome wyłudzenia leżą u przyczyn, zgodnie z opiniami gospodarstw domowych, już około 3,5% przypadków niewywiązujących się z zobowiązań kredytowych w terminie.

Jaki cel edukacji

Z zaprezentowanych wyników badań płynie niezwykle istotna rekomendacja, co do kierunku i celu edukacji. Warto postawić tezę, iż jeśli celem projektów edukacyjnych nie będzie wzmocnienie kompetencji etycznych, moralnych, motywowanych choćby tym, iż niedopełnianie obowiązku szacowania samodzielnie przez gospodarstwo domowe własnych możliwości spłaty przynosi poważne koszty po stronie także konsumenta i kredytobiorcy, to skuteczność takich kampanii społecznych będzie niska. Najbardziej znana w tym kontekście kampania społeczna z hasłem: Przeczytaj zanim podpiszesz może nie odnieść wielkich, pozytywnych skutków, a może żadnych nawet.

Warto bowiem też podkreślić, iż badania przeprowadzone przez Panią Profesor Annę Lewicką Strzałecką, których pierwsza edycja z 2006 roku (druga właśnie w opracowaniu) pokazywała, że jedynie w sferze werbalnej Polacy są moralni finansowo. Natomiast w praktyce, choćby w relacji z bankami znajdują nazbyt często usprawiedliwienie dla swojego nierzetelnego, nieuczciwego postępowania. Badania te potwierdzają, iż zwykła odpowiedzialność, czy więcej – moralność finansowa w zaciąganiu zobowiązań jest pierwszą zasadą do unikania poważnych, życiowych konsekwencji dla kredytobiorców. A przecież wiemy problemy w spłacie zobowiązań, jeśli osiągają większą skalę, to skutki tak rozumianego zjawiska nierzetelności ponoszą wszyscy rzetelni, terminowo spłacający swoje zobowiązania. W efekcie bowiem nierzetelności po stronie klientów, wszyscy przedsiębiorcy są zmuszeni mitygować straty, kompensując ich skutki podnosząc ceny sprzedawanych usług i produktów.

Potrzeba jest większej, pozytywnej presji społecznej na rzetelność w obrocie gospodarczym, w obrocie konsumenckim. Tak dziś częsty klimat obrony, co do zasady i bez szczegółowego opisania przyczyn choćby niewywiązywania się z zobowiązań, osób mających problemy finansowe, potrzebuje weryfikacji w postaci badań i analizy zjawiska. A jeśli rzeczywiście źródłem niewywiązywania się z zobowiązań jest niska moralność finansowa, to potrzeba też racjonalnej debaty na temat wzmocnienia instytucji prawnych, poprawy skuteczności egzekucji komorniczej, czy dostępu do informacji o kredytobiorcach, by także w ten sposób przeciwdziałać postawom nierzetelnym, czy niemoralnym. Dziś, pomijając w debacie publicznej kwestię moralności finansowej gospodarstw domowych możemy petryfikować strukturę ich postaw, której nie można oceniać pozytywnie z punktu widzenia nie tylko wierzyciela i przedsiębiorcy, ale przede wszystkim z punktu widzenia dobra wspólnego.