Służbowe karty płatnicze: na co wydawane są publiczne pieniądze?

Przeczytaj także: Finanse publiczne: potrzebne reformy

Ogólne wnioski z badania

• Łączna suma kart, których udostępniono limity to 245
• Łączna suma limitów tych kart płatniczych to 3 879 300 zł miesięcznie.
• Średni limit wynosi 15 834 zł.
• Łączna suma kart, z których udostępniono informacje o wydatkach to 282.
• Łączna suma wydatków na tych kartach wyniosła 2 470 699 zł.
• Średnia kwota wydatkowana za pośrednictwem kart to 8 761 zł rocznie.

Poniesiono wydatki na:

• hotele: 833 576 zł,
• zaopatrzenie: 562 363 zł,
• transport: 141 582 zł,
• opłaty bankowe: 29 964 zł,
• restauracje: 16 322 zł.

Z raportu wyłaniają się dwie poważne kwestie: dostęp obywateli do informacji publicznej oraz gospodarowanie środkami publicznymi.

Liczba instytucji, które zignorowały odpowiedź na pytania bądź odmówiły udzielenia odpowiedzi jednoznacznie wskazują, że w dalszym ciągu w Polsce nie są przestrzegane przepisy o dostępie do informacji publicznej. Znamienne, że wśród instytucji, które nie przedstawiły wyciągów z kart są Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Sąd Najwyższy, czyli podmioty powołane do ochrony praw obywatelskich.

Drugą istotną kwestią będącą głównym zagadnieniem raportu jest racjonalne wydatkowanie środków publicznych. Nie wykluczając potrzeby posiadania kart płatniczych przez najważniejsze instytucje państwowe, należy zwrócić uwagę, że wiele instytucji nie korzysta z tej formy wydatkowania pieniędzy, np. Ministerstwo Sportu i Turystyki czy Ministerstwo Zdrowia. Dlatego też nie ma potrzeby posiadania dużej liczby, czasem nawet kilkuset, kart płatniczych przez instytucje publiczne i należałoby ograniczyć ich ilość. Ponadto należy wykluczyć możliwość wypłaty gotówki ze służbowych kart płatniczych. Generuje to wysokie prowizje (proporcjonalnie, od 5 zł wzwyż w zależności od wysokości wypłaty, w przypadku Banku Gospodarstwa Krajowego) oraz utrudnia kontrolę wydatków. Rekordzistą w tym względzie jest Agencja Rynku Rolnego, której urzędnicy wypłacili w ciągu 2014 roku 277 286 zł, czyli średnio wypłacają 1 110 zł każdego dnia roboczego.

Innym problemem są wydatki na bardzo drogie hotele. Nie ma uzasadnienia, aby pracownicy administracji publicznej w ramach swoich obowiązków nocowali w placówkach najdroższych sieci. Ponadto wątpliwości budzi duża ilość drobnych wydatków „codziennych”, bardzo trudna do rozliczenia – w wielu urzędach (m.in. znów w Agencji Rynku Rolnego) można zaobserwować dużą ilość trudnych do udokumentowania transakcji codziennych na niskie kwoty. Budzi to podejrzenia, że część zakupów była robiona w celach prywatnych. Na koniec należy podnieść, że dla wielu osób ustanowione zostały wręcz gigantyczne limity, które nie mają uzasadnienia w charakterze wykonywanej przez te osoby pracy (rekordzistą jest prezes Narodowego Banku Polskiego z limitem 150 tys. zł miesięcznie). Warto też wspomnieć o Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów, gdzie prowizje i opłaty związane z wydaniem i korzystaniem z kart (756 zł) wynosiły więcej niż wydatki dokonane przy ich użyciu (503 zł).
 

Informacje o badaniu

Badając wykorzystywanie kart służbowych skierowaliśmy wnioski o dostęp do informacji publicznej do 88 instytucji wymienionych, jako urzędy centralne, na liście zamieszczonej na stronie sejm.gov.pl. Celowo pominięte zostały podmioty zajmujące się bezpieczeństwem publicznym takie jak Policja, ABW czy Agencja Wywiadu, gdyż otrzymane informacje mogłyby dotykać zagadnień wrażliwych dla bezpieczeństwa publicznego.

Do pozostałych instytucji wysłaliśmy zapytanie o następującej treści:

1. Czy osoby związane stosunkiem pracy z [tu nazwa odpowiedniej instytucji] dysponują służbowymi kartami płatniczymi (np. kredytowymi)?
2. Jeśli tak, to ile takich kart zostało wydanych oraz komu? Proszę o podanie imienia, nazwiska, zajmowanego stanowiska oraz limitu kredytowego na karcie.
3. Proszę o udostępnienie wyciągów z w/w kart za okres od 1 stycznia 2014 do 31 grudnia 2014 r.

Dodatkowo, aby wykazać „istotny interes publiczny”, wniosek został odpowiednio umotywowany, poprzez wskazanie m.in. na obywatelską kontrolę wydawania środków publicznych.