Oszczędności Polaków większe w kryzysie

Przeczytaj także: Plany finansowe Polaków 2015

– Współczesne społeczeństwa nie są skłonne do oszczędzania, szczególnie długoterminowego. Traktuje się je jako niepotrzebne odroczenie przyjemności – zauważa dr Tomasz Zaleśkiewicz, profesor wrocławskiej SWPS, kierownik Centrum Badań nad Zachowaniami Ekonomicznymi. Jego zdaniem niechęć ta jest wspólna wszystkim ludziom, niezależnie od narodowości. – Jednak niektóre społeczeństwa, m.in. Niemcy czy Szwedzi tradycyjnie przywiązują większą wagę do odkładania konsumpcji na później, kumulując dobra dla następnych pokoleń – mówi prof. Zaleśkiewicz. – Polacy dopiero uczą się takich zachowań. Dziesięciolecia gospodarki planowanej i kolektywnego myślenia zagłuszyły indywidualną potrzebę finansowego zabezpieczania przyszłości, jednak doświadczenia gospodarki rynkowej zmieniają to podejście – dodaje.

Rzeczywiście, jeśli spojrzeć na dane makroekonomiczne, to można dostrzec w nich skutki kryzysu. To między innymi on sprawił, że Polacy odkładają chętniej niż do tej pory. Wartość oszczędności gospodarstw domowych wzrosła w 2011 roku o 6 proc. i przekroczyła 967 miliardów złotych. Co jednak ważne, tylko 50 proc. oszczędności trzymamy w bankach. Pieniądze łącznie ulokowane w akcjach, obligacjach oraz funduszach inwestycyjnych i emerytalnych stanowią 65,5 proc. PKB, co nadal jest dwukrotnie niższym wskaźnikiem, niż w najbardziej rozwiniętych krajach UE. Dużo rzadziej niż na Zachodzie inwestujemy w akcje. W funduszach ulokowanych jest równowartość mniej niż 8 proc. PKB, podczas gdy na rozwiniętych rynkach kapitałowych – ponad 50 proc. PKB.

Niektórzy eksperci zwracają uwagę na negatywny wpływ podatku od zysków kapitałowych na skłonność Polaków do oszczędzania. – Konieczność rezygnacji z 19 groszy od każdej zarobionej na odsetkach złotówki powoduje nierównowagę ryzyka inwestycyjnego – zauważa Marcin Zienkiewicz, analityk portalu Banki.pl. – Sprawia też, że trudniej jest ochronić swoje oszczędności przed inflacją, a to może skłaniać do większej konsumpcji tu i teraz – dodaje.

Niechęć do długoterminowego oszczędzania nie jest wyłącznie polską cechą. Z badań Eurobarometru wynika, że chociaż mieszkańcy UE sceptycznie odnoszą się do państwowych systemów ubezpieczeń społecznych, to wciąż ponad połowa z nich oczekuje stopy zastąpienia na poziomie 70 proc. Trzech na pięciu ankietowanych spodziewa się, że emerytury wypłacane z państwowych systemów będą największym źródłem ich przyszłych przychodów.

Istnieją jednak dane, które pokazują, że Polacy są względnie oszczędnym społeczeństwem. Jeśli wziąć pod uwagę badaną przez OECD tzw. stopę oszczędności gospodarstw domowych, czyli stosunek odkładanych pieniędzy do dochodu po opodatkowaniu, okaże się, że według najnowszych dostępnych danych (z 2009 roku) jesteśmy bardziej oszczędni niż m.in. Amerykanie, Holendrzy, Kanadyjczycy czy Norwegowie.
Stopa oszczędzania gospodarstw domowych różni się w zależności od kraju i zmienia się z każdym rokiem. W 2009 proporcja oszczędności do dochodu po opodatkowaniu przewyższała 10 proc. w Austrii, Belgii, Francji, Niemczech, Irlandii, Słowenii, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii oraz Rosji. Natomiast w Danii, Grecji, Nowej Zelandii oraz RPA rodziny więcej wydawały niż zarabiały. W przypadku aż 23 krajów stopa oszczędności wzrosła w porównaniu z 2008 roku.