Oszczędności nie rosną, dysproporcje - tak. Nowe badanie ujawnia, kto śpi spokojnie

Przeczytaj także: Co 5. Polak zbyt biedny na oszczędności

W trzecim kwartale 2025 r. horyzontalny wskaźnik rynkowy opracowany przez Finax i mierzący dobrostan finansowy polskiego społeczeństwa osiągnął 47 punktów na 100 możliwych.

Mimo ustabilizowania gospodarki i spadku inflacji, realna kondycja finansowa Polaków nie uległa poprawie względem pierwszego półrocza, kiedy to w Q1 Financial Wellness Index wyniósł 46 punktów, a w Q2 – 47 punktów.

Tymczasem autorzy raportu próg finansowego komfortu określili na 70 punktów i przyznają, że do tego poziomu Kowalskim wciąż daleko.

Dynamika publikowanego co kwartał indeksu bazuje na wynikach wielowątkowych i cyklicznych badań, podczas których Polacy pytani są m.in. o samoocenę sytuacji finansowej, możliwości dotyczące oszczędzania i inwestowania oraz zasobność portfeli. Do tego FWI uwzględnia twarde dane makroekonomiczne.

Inflacja w Polsce ustabilizowała się w granicach celu NBP, a koniunktura jest dobra. Mimo to, nasze badanie wyraźnie pokazuje, że portfele Polaków nie odczuły tego w praktyce. Nie widać finansowego odbicia, raczej stan zawieszenia. Zanim zdążyliśmy nacieszyć się niższą inflacją, już pojawiają się prognozy jej ponownego wzrostu.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. mat. prasowe

Doświadczenie w inwestowaniu

Polacy nie należą do grona doświadczonych inwestorów

Kliknij, aby przejść do galerii (5)

Tymczasem większość społeczeństwa wciąż funkcjonuje bez solidnej poduszki finansowej. Notujemy niskie bezrobocie i rosnące płace, ale wydatki nadal przewyższają możliwości wielu gospodarstw domowych, a odbudowa oszczędności po inflacyjnym rollercoasterze dopiero się zaczyna – komentuje Przemysław Barankiewicz, szef Finax na Polskę.

Finansowe rekiny w mniejszości

Badanie Financial Wellness Index pozwoliło wyróżnić pięć typów postaw finansowych w społeczeństwie. Struktura tzw. „finansowego zoo” pozostaje od początku roku bez większych zmian. Dominują metaforyczne chomiki – osoby oszczędzające, ale nieregularnie, oceniające swoją sytuację jako przeciętną i odczuwające umiarkowany finansowy stres. W grupie wysokiego wskaźnika dobrostanu znajduje się w sumie 25% społeczeństwa, a aż 37% to osoby z niskim lub bardzo niskim indeksem FWI.

• Chomiki (39% badanych): przeciętne oszczędności na maksymalnie 6 miesięcy, średnia ocena sytuacji finansowej, odczuwalny umiarkowany stres w kontekście finansów.
• Płotki (26% badanych): nieregularne oszczędzanie małych kwot, negatywna ocena sytuacji materialnej, wysoki poziom stresu.
• Pszczoły (21% badanych): osoby regularnie oszczędzające, z pozytywnym podejściem do finansów i niskim poziomem stresu.
• Myszy (10% badanych): brak jakichkolwiek oszczędności, bardzo negatywna ocena sytuacji, wysoki dystres.
• Rekiny (4% badanych): osoby z dużą i systematycznie rozbudowywaną poduszką finansową, które czują się stabilnie i spokojnie.

Obserwujemy, że osoby w wieku 45-54 lat przesuwają się w kierunku grupy o bardzo niskim indeksie, co dobitnie pokazuje, że zbliżająca się emerytura jest dla nich źródłem stresu. Z kolei wśród osób o najwyższym poziomie FWI dominują przedstawiciele późnego pokolenia X i baby boomersi, którzy wcześniej zaczęli budować zabezpieczenie finansowe i dziś czują się w miarę stabilnie – mówi Przemysław Barankiewicz.

Seniorzy: „na spokojnie”. Młodzi i kobiety w ciągłym stresie

47% Polaków ocenia swoją sytuację finansową jako przeciętną. Zadowolonych jest 27% społeczeństwa, a niezadowolonych: 26%. Co piąty Polak (20%) dostrzega w ostatnich trzech miesiącach poprawę, wobec aż 41% osób, które są przeciwnego zdania.

Mężczyźni są bardziej optymistyczni niż kobiety, a seniorzy – znacznie spokojniejsi niż młodzi. 30% kobiet przyznaje, że odczuwa wysoki stres finansowy (vs. 19% mężczyzn). Wśród osób 55+ brak stresu deklaruje ponad połowa badanych (51%), natomiast w grupie 25–34 lata – zaledwie 18%.

Dla jednego na pięciu Polaków (19%) obawy o niewystarczające środki na emeryturę są jednym z najpoważniejszych zmartwień, a w grupie 45–54 lata odsetek ten rośnie do 30%.

Wśród kobiet ryzyko ubóstwa emerytalnego jest szczególnie wysokie. Polki już dziś otrzymują świadczenia niższe o ok. 1500 zł od mężczyzn, a różnica ta będzie się pogłębiać. Obecnie stopa zastąpienia wynosi średnio ok. 50%. Według ZUS do 2050 r. wskaźnik ten może spaść do zaledwie 25%, czyli taką część ostatniej pensji będziemy dostawać na jesień życia. Prognozy są naprawdę fatalne, dlatego trzeba działać na własną rękę: budować poduszkę finansową i pomnażać kapitał inwestując – dodaje Klaudia Sibielak, eksperta ds. finansów osobistych z Finax, firmy specjalizującej się w inwestowaniu pasywnym.

Oszczędności nie rosną, dysproporcje – tak

Regularne oszczędzanie deklaruje zaledwie 34% Polaków, częściej kobiety niż mężczyźni (35% vs. 31%). 26% społeczeństwa przyznaje, że raczej nie lub wcale nie odkłada pieniędzy. Im starsza osoba, tym częściej regularnie oszczędza. Ponad połowa badanych (53%) twierdzi, że w razie utraty pracy mogłaby utrzymać się z oszczędności maksymalnie przez trzy miesiące, a 27% – krócej niż miesiąc. 14% respondentów ma zabezpieczenie finansowe wystarczające na ponad rok, średnio na 4–5 lat.

To stagnacja, która powinna niepokoić. Polacy chcą odkładać, ale brakuje im konsekwencji i zachęt systemowych. W naszym badaniu średni okres utrzymania się z oszczędności wzrósł co prawda z 7,7 do 10,3 miesiąca, ale wynika to przede wszystkim z poprawy sytuacji najlepiej zarabiających, a nie całego społeczeństwa. Dla większości wciąż typowym horyzontem jest „mniej niż miesiąc” – komentuje Klaudia Sibielak.

Inwestorzy śpią spokojniej

Z badania Finax wynika, że regularne inwestowanie staje się coraz powszechniejsze wśród młodych. Deklaruje to prawie co piąty respondent (19%) w wieku 25–34 lata. Doświadczenie w systematycznym inwestowaniu ma 17% osób z wykształceniem wyższym.

Co ciekawe, niezależnie od wieku, osoby z większym doświadczeniem inwestycyjnym osiągają wyższe wyniki Financial Wellness Index. Regularni inwestorzy mogą pozwolić sobie na utrzymanie dotychczasowego poziomu życia ponad trzykrotnie dłużej niż osoby nieinwestujące i nieplanujące inwestycji, odpowiednio średnio przez 21 miesięcy i 6 miesięcy. To potwierdza, że inwestowanie i dobrostan finansowy idą ze sobą w parze – podkreśla Przemysław Barankiewicz.

Mimo to, aż 58% kobiet i 50% mężczyzn nie inwestuje, nawet w produkty emerytalne, i nie planuje tego robić. Zaledwie 12% Polaków inwestuje regularnie, a kolejne 12% chciałoby zacząć.

I tu kłania się edukacja finansowa. Polacy wciąż trzymają ogromne środki na niskooprocentowanych kontach, gdzie pieniądze realnie tracą na wartości. Tymczasem nawet niewielkie, ale regularne inwestycje, np. w ramach IKE, IKZE, europejskiego OIPE czy funduszy ETF, pozwalają długoterminowo pokonywać inflację i budować finansowe bezpieczeństwo. W perspektywie przyszłych dekad to nie luksus, ale konieczność, bo państwowy system emerytalny naprawdę trzęsie się w posadach – dodaje szef Finax.

Autorzy badania podkreślają: choć trzeci kwartał nie przyniósł zmian w wartości indeksu FWI, pokazał, że Polacy zaczynają rozumieć, że dobrostan finansowy nie pojawia się znikąd.

Przemyślane pomnażanie kapitału nie jest jedynie sposobem na zysk. Każda odłożona złotówka to krok w stronę spokojnej przyszłości. Inwestowanie daje poczucie kontroli i długofalową perspektywę, której niestety wciąż brakuje większości Polaków. Ci, którzy inwestują, rzadziej czują się zagrożeni finansowo, bo wiedzą, że ich pieniądze dla nich pracują – podsumowuje Barankiewicz.

Financial Wellness Index (FWI) by Finax
Wskaźnik opracowany w celu pomiaru dobrostanu finansowego dorosłych Polaków. Został zaprojektowany jako cykliczne narzędzie pozwalające ocenić postawy i deklarowane zachowanie dotyczące finansów osobistych. Tworzony jest co kwartał na podstawie ogólnopolskiego, wieloaspektowego badania. Financial Wellness Index przyjmuje wartości od 0 (brak zabezpieczenia finansowego, wysoki stres finansowy) do 100 (pełna niezależność finansowa, dojrzałość w zarządzaniu pieniędzmi).

Badanie Finax za Q3 2025 będące fundamentem do określenia wskaźnika Financial Wellness Index zostało zrealizowane przez Maison&Partners w końcu września 2025 r. metodą CAWI (Computer Assisted Web Interview) na panelu badawczym Ariadna na reprezentatywnej dla Polaków grupie 1070 osób w wieku 18+.