Wcześniejsza spłata kredytu. Jakie są tego skutki?

Przeczytaj także: UOKiK: wcześniejsza spłata kredytu uprawnia do zwrotu prowizji i opłat

Jak wynika wprost z ustawy o kredycie konsumenckim, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Regulacja ta odnosi się wprost do definicji całkowitych kosztów kredytu, która obejmuje wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

• odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz
• koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

W praktyce pojawiły się jednak wątpliwości interpretacyjne, czy w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obniżka kosztów obejmuje również różnego rodzaju koszty początkowe (opłaty przygotowawcze, opłaty administracyjne, opłaty wstępne itp.), które nie stanowią odsetek ani innego wynagrodzenia kredytodawcy. Wielu kredytodawców stoi na stanowisku, że wszelkie koszty pobrane za jednorazowe czynności lub usługi nie będą ulegały obniżeniu w razie spłaty kredytu przed terminem. Zdaniem Prezesa UOKiK oraz RF, koszty takie, jako część składowa „całkowitych kosztów kredytu”, także ulegają obniżeniu w razie spłaty kredytu przed terminem.

Zgodnie bowiem z tezą zaprezentowaną we wspólnym stanowisku obu organów, „Art. 49 ust. 1 ustawy należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie”.

Co oznacza owa proporcjonalność obniżenia kosztów? Ano to, że jeśli umowa kredytu była umową dwuletnią, a całkowita spłata nastąpiła po roku, to zwrotowi na rzecz konsumenta ma ulec połowa tych kosztów. W większości wypadków wyliczenia będą jednak zapewne bardziej skomplikowane.

Oba organy zauważają także, że gdyby koszty, których wysokość jest stała, nierozłożona w czasie, nie ulegały proporcjonalnemu zwrotowi, możliwe byłoby łatwe obchodzenie przepisów: „Zamiast pobierania odsetek, kredytodawcy mogliby konstruować umowy kredytowe w taki sposób, że tylko w niewielkim stopniu, lub w ogóle nie pobieraliby odsetek, czy też prowizji z tytułu udzielonego kredytu, a więc wynagrodzenia z tytułu kapitału przekazanego kredytobiorcy, natomiast wynagrodzenie to ukryte by było pod tzw. opłatami przygotowawczymi, administracyjnymi itp.”.

Na koniec trzeba zaznaczyć, że Rzecznik Finansowy i Prezes UOKiK nie posiadają kompetencji do wiążącej wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, stąd ich stanowisko należy odczytywać jedynie jako istotną wskazówkę interpretacyjną dla uczestników rynku finansowego (co wynika wszak z treści samego stanowiska). Wydaje się jednak, że ta „wskazówka interpretacyjna” może mieć istotną rynkową siłę oddziaływania.