Jak wygląda oszczędzanie na świecie?

Przeczytaj także: Oszczędności ma 38 proc. Polaków

Stopa prywatnych oszczędności obliczana jest jako różnica między dochodami na rękę a wszystkimi wydatkami. To zmienna wartość – jeszcze w 2009 r. Polacy mogli pochwalić się stopą oszczędności na poziomie 6,8%, a rok temu wynosiła ona już tylko 1%. Z prognozy OECD wynika, że w kolejnych latach osiągnie nawet wartość ujemną – przeciętny Polak będzie więcej wydawał niż oszczędzał.

Są jednak kraje, których mieszkańcy konsekwentnie akumulują kapitał, a ich stopa oszczędności jest praktycznie co roku wyższa niż 10%. Oznacza to, że odkładają jedną dziesiątą swoich zarobków, a w niektórych przypadkach znacznie więcej. Absolutnym liderem, jeśli chodzi o przyrost prywatnych oszczędności są kraje azjatyckie, np. Chiny i Indie. W Chinach stopa prywatnych oszczędności rośnie od wielu lat i wynosi w tej chwili ok. 30-35% dochodów. Bardzo dużo oszczędzają również Hindusi (ok. 20-22%), a także mieszkańcy bogatych w ropę i gaz krajów Bliskiego Wschodu, np. Arabii Saudyjskiej, Kataru czy Kuwejtu. W ich przypadku znaczna część oszczędności ma jednak charakter publiczny i jest inwestowana w kraju i zagranicą przez kontrolowane przez państwo fundusze majątku narodowego.

W gronie krajów rozwiniętych, konsekwentnie wysokimi stopami oszczędności wyróżniają się m.in. Szwajcaria, Francja, Austria, Szwecja, Norwegia czy Belgia. Kryzys zadłużenia w krajach Europy Południowej wytworzył stereotyp rozrzutnych południowców, który nie jest jednak do końca prawdziwy – od wielu lat bardzo wysoką stopę prywatnych oszczędności notuje się w Hiszpanii oraz Portugalii (choć nie w Grecji, gdzie w 2013 r. wynosiła -6,4%).

Czy da się znaleźć wspólny mianownik dla krajów o wysokiej stopie oszczędności? Jednym z nich z pewnością jest kultura promująca takie cechy jak wstrzemięźliwość, roztropność czy ostrożność w myśleniu o przyszłości. Taka konserwatywna postawa jest powszechna w Chinach czy bogatych, protestanckich krajach europejskich, np. Szwajcarii, Szwecji czy Norwegii.

Odpowiedzialność za wysoką (i nadal rosnącą) stopę oszczędności w Chinach przypisywana jest również niestabilności gospodarczej, która przejawia się głównie zagrożeniem utraty pracy oraz koniecznością finansowania z własnej kieszeni wydatków na edukację, ochronę służby zdrowia oraz emeryturę. Państwo w dużej mierze wycofało się z organizowania tych aspektów codzienności lub nie dostarcza tego typu usług na wystarczająco wysokim poziomie.

Z drugiej strony wśród krajów rozwiniętych, do których aspiruje Polska, najwięcej oszczędzają osoby w najbardziej stabilnych gospodarkach – Szwajcarii, Norwegii, Belgii, Austrii czy Australii. Są to kraje o niskim poziomie bezrobocia oraz wysokich zarobkach po uwzględnieniu ich siły nabywczej. Prywatne nadwyżki finansowe od lat pokrywają tam koszty dalszych inwestycji i mają wpływ na bogacenie się tych narodów. W ich przypadku duże znacznie może mieć mocno zakorzeniona tradycja kapitalizmu oraz wolnego rynku, która przekłada się na wyższą świadomość i wiedzę finansową.

Inną silną tendencją jest wysoka stopa narodowych oszczędności wśród eksporterów ropy i gazu z Bliskiego Wschodu, ale też z innych krajów wydobywających surowce mineralne (np. Mongolia). Te państwa korzystają z okresu dobrej koniunktury na swoje produkty, oszczędzając w niektórych przypadkach ponad 50% produktu krajowego rocznie (np. Katar). Jednym ze sposobów na wykorzystanie nadwyżek finansowych jest inwestowanie w kraju oraz zagranicą za pomocą tzw. funduszy majątku narodowego, których celem jest pomnażanie oszczędności z myślą o mniej sprzyjających okolicznościach gospodarczych w przyszłości oraz kolejnych pokoleniach.

Podsumowując, nie ma jednej odpowiedzi na pytanie, dlaczego niektóre kraje (np. Chiny czy Szwajcaria) oszczędzają znacznie więcej niż inne (np. Polska). Wydaje się, że jest to kombinacja kilku czynników, przede wszystkim kultury i tradycji, stabilności gospodarczej, zamożności, świadomości, jak funkcjonuje wolny rynek oraz zdolności do organizowania się dla dobra przyszłych pokoleń.