Kiedy nastąpi wzrost stóp procentowych?

Przeczytaj także: Raty kredytów hipotecznych nie wzrosną do wiosny

O tym, że Rada Polityki Pieniężnej może podnieść stopy procentowe spekuluje się już od dość dawna. Mniej więcej od czasu, gdy okazało się, że w ostatnich trzech miesiącach 2009 roku polska gospodarka wyraźnie odżyła, po trzech kwartałach spowolnienia wzrostu. Liczne zespoły analityków zagranicznych i krajowych instytucji finansowych ścigają się do dziś w prognozowaniu kiedy i o ile Rada podniesie stopy. I do dziś ten wyścig pozostaje nierozstrzygnięty. Warto więc spojrzeć na to, jak i dlaczego stopy procentowe zmieniały się w ciągu ostatnich dwudziestu lat, jak decyzje te oddziaływały na gospodarkę.

Stopy równają w dół

W tym, że stopy procentowe w Polsce spadają od wielu lat, nie ma nic dziwnego. Wystarczy przypomnieć sobie, że wiosną 1991 roku, czyli niemal dwadzieścia lat temu, podstawowa stopa procentowa Narodowego Banku Polskiego sięgała 72 proc. To wielkość zupełnie dziś abstrakcyjna i szokująca, ale wówczas, gdy inflacja przekraczała 67 proc., nie robiła zbyt wielkiego wrażenia. W ciągu niespełna sześciu lat stopa referencyjna obniżyła się do 26 proc. a inflacja spadła do 15 proc. Do poziomu porównywalnego z rozwiniętymi gospodarkami europejskimi nasze stopy procentowe oraz inflacja zbliżyły się zaledwie sześć lat temu. W maju 2004 roku, gdy Polska weszła do Unii Europejskiej, dynamika wzrostu cen wynosiła już tylko 3,4 proc., a referencyjna stopa procentowa sięgnęła 5 proc.

Dominuje cykl dwuletni

Spośród ostatnich dwudziestu lat dochodzenia polskiej gospodarki do normalności, łącznie przez niemal 15 lat prowadzona była polityka obniżania stóp procentowych. Za wyjątkiem pierwszego okresu transformacji, trwającego od 1991 do początku 1995 roku oraz kryzysowych lat 2001-2004, w tym luzowaniu polityki pieniężnej zdecydowanie dominuje cykl dwuletni, przerywany trwającymi kilka miesięcy fazami podwyższania stóp procentowych. Z dłuższymi, kilkunastomiesięcznymi cyklami zaostrzania polityki pieniężnej, mieliśmy do czynienia także dwukrotnie. Przez szesnaście miesięcy Rada Polityki Pieniężnej chłodziła gospodarkę w latach 1999-2000, czyli w czasie szaleństwa internetowej gospodarki, a przez dziewiętnaście miesięcy starała się zapobiec przegrzaniu od wiosny 2007 do jesieni 2008 roku.
Studzenie koniunktury zaczynało się wówczas, gdy tempo wzrostu PKB sięgało 7,4 proc., tak jak latem 1997 roku i wiosną 2007 roku lub nieco mniej, czyli 5-6 proc., jak jesienią 1999 roku i latem 2004 roku. Za każdym razem było ono skuteczne, bowiem w dwóch przypadkach dynamika PKB wyhamowała bardzo mocno (w okresie od września 1999 do stycznia 2001 roku z 5 do 2 proc. i od czerwca 2004 roku do lutego 2005 roku z 6,1 do 2,4 proc.), zaś w pozostałych dwóch dość wyraźnie (od sierpnia 1997 roku do stycznia 1998 roku z 7,4 do 6,5 proc. i od kwietnia 2007 roku do października 2008 roku z 7,4 do 5 proc.).

Równie skuteczne było stymulowanie naszej gospodarki poprzez obniżanie stóp procentowych. Redukcja stopy referencyjnej z 19 do 5 proc. w latach 2001-2004, czyli po pęknięciu bańki internetowej, wiązała się ze zwiększeniem dynamiki wzrostu PKB z 2 do 6,1 proc. Zmniejszenie jej z 7 do 4 proc. od marca 2005 do marca 2007 roku spowodowało wzrost PKB z 2,4 do 7,4 proc. Ostatnia, rozpoczęta w listopadzie 2008 roku runda luzowania polityki pieniężnej, to zwiększenie dynamiki rozwoju naszej gospodarki z 2,9 do 4,2 proc. (po drodze mieliśmy jednak kwartał, w którym PKB zwiększył się o jedynie 0,8 proc.).