Upadłość konsumencka po nowelizacji

Przeczytaj także: Czy "nowa" upadłość konsumencka zaszkodzi bankom i firmom pożyczkowym?

Założenie jest proste. Osoba, która z różnych przyczyn, niecelowo, znalazła się w sytuacji materialnej tak złej, że nie jest w stanie regulować zobowiązań, może się zwrócić do sądu o pomoc. W wyniku postępowania, osobie tej, rozkłada się ogół długów na możliwe do spłaty raty, lub po sprzedaży całości majątku umarza się pozostałe długi, by osoba ta mogła bez obciążeń mieć „drugi start”.

Gdy instytucja „upadłości konsumenckiej” pojawiła się w Naszym porządku prawnym w 2009 roku, niezmiernie trudno było spełnić warunki wymagane dla umorzenia zobowiązań konsumenta. Zgodnie art. 493³ ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze /Dz. U. z 2012 r. poz. 1112/ zwaną dalej Puin wnioskodawca musiał wykazać m.in. że jego niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, nie zaciągał zobowiązań będąc już niewypłacalnym, ani do rozwiązania stosunku pracy dłużnika nie doszło z przyczyn leżących po jego stronie lub za jego zgodą. Z powyższych powodów przez cały okres funkcjonowania przepisów, zostało zgłoszonych nieco ponad dwa tysiące wniosków, z których jedynie 60 zostało rozpatrzonych pozytywnie.1

Nawet, jeżeli doszłoby do ogłoszenia upadłości, to w toku postępowania upadłościowego konsument, poddawany był stałej kontroli sądu, a szeroki wachlarz zachowań nieakceptowalnych, prowadził do umorzenia postępowania, bez osiągnięcia efektu oddłużenia.

Z początkiem tego roku weszły przepisy znacząco zmieniające model upadłości konsumenckiej. Z jednej strony, nowa regulacja bazuje na wcześniejszych rozwiązaniach, pozostawiając upadłość konsumencką w ustawie Prawo upadłościowe i naprawcze jako jedno z postępowań odrębnych. Z drugiej strony, dopiero teraz czyni z tego postępowania w pełni procedurę oddłużeniową. Przepisem, który wskazuje na zmianę filozofii w podejściu do upadłości konsumentów, jest ust. 2 dodany do art. 2 Puin. Zgodnie z nim postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu.

Zmiany można uznać za bardzo rozległe i nakierowane na ułatwienie dłużnikowi przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Najważniejszym wydaje się zmiana podejścia do kryteriów niewypłacalności. W nowym brzemieniu, art. 4914 ust. 1 Puin przewiduje, że sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W ramach nowelizacji doszło do uelastycznienia stosowania instytucji upadłości konsumenckiej. Sąd w wyjątkowych dla dłużnika okolicznościach, będzie mógł posłużyć się klauzulą względów słuszności, dla otwarcia, lub kontynuowania postępowania, mimo istnienia negatywnych przesłanek ogłoszenia upadłości, lub umorzenia zobowiązań bez wykonania planu podziału lub ustalania planu spłat. Zmniejszono opłatę za wniosek z 200 do 30 złotych.

Obecnie istnieje także możliwość, udzielenia ,,pożyczki’’ przez Skarb Państwa na opłacenie kosztów całej procedury upadłościowej, która może sięgać kilku tysięcy złotych. "Pożyczka" taka miałaby być spłacana z majątku dłużnika, lub - w szczególnych wypadkach - nawet całkowicie darowana. Poprzednio zadłużone osoby, które chciały przystąpić do procedury upadłościowej, rezygnowały z niej, ponieważ w jej wyniku przepadały ich nieruchomości. Obecnie można próbować zawrzeć porozumienie z wierzycielem i zatrzymać nieruchomości, a gdy doszłoby do ich sprzedaży dłużnik otrzyma pieniądze na opłacenie czynszu do dwóch lat (poprzednio był to rok). Z 5 do 3 lat ma zostać skrócony również okres, w którym upadły konsument będzie zobowiązany do dokonywania spłat na rzecz wierzycieli. Po wykonaniu takiego planu spłaty sąd umarza pozostałe zobowiązania konsumenta.

Nowa „upadłość konsumencka” może zyskać na popularności, co korzystnie wpłynie na polską gospodarkę. Problemem może okazać się ogólność wykorzystanych przez Ustawodawcę sformułowań. W praktyce o tym, czy dłużnik dopuścił się „rażącej niedbałości” będzie decydować sąd uznaniowo.